ΑΣΚΗΣΗ-ΕΥΡΩΣΤΙΑ-ΥΓΕΙΑ - ΕΥΕΞΙΑ

«ἄσκει τῶν περὶ τὸ σῶμα γυμνασίων μὴ τὰ πρὸς τὴν ῥώμην ἀλλὰ τὰ πρὸς τὴν ὑγίειαν· τούτου δ᾽ ἂν ἐπιτύχοις, εἰ λήγοις τῶν πόνων ἔτι πονεῖν δυνάμενος».

Ισοκράτης προς Δημόνικον 14-18

Οι αρχαίοι Έλληνες στοχαστές, πρώτοι διέκριναν τη δυνητική αξία της σωματικής άσκησης ως μέσον για την πρόληψη ασθενειών, την προαγωγή της υγείας και της ποιότητας ζωής.

Η επιστημονική τεκμηρίωση όμως, για τις ασκησιογενείς ευεργετικές επιδράσεις στον ανθρώπινο οργανισμό άρχισε να γίνεται μόλις στα μέσα του περασμένου αιώνα. Η πρώτη συστηματική επιδημιολογική έρευνα, που ανέδειξε τη σπουδαιότητα της άσκησης για τη δημόσια υγεία, πραγματοποιήθηκε από τον Jeremmy Morris και τους συνεργάτες του (1953), οι οποίοι έδειξαν ότι εισπράκτορες στα διώροφα λεωφορεία του Λονδίνου, που ανεβοκατεβαίνουν περίπου 600 σκαλοπάτια κάθε εργάσιμη ημέρα, εμφανίζουν τις μισές σχεδόν καρδιοπάθειες σε σύγκριση με τους οδηγούς που κάθονται στη βάρδια τους 90% του χρόνου.

Η ιατρική κοινότητα θεωρεί πως στον αιώνα που διανύουμε αντιμετωπίζουμε την επιδημία της υποκινητικότητας, η οποία σε συνδυασμό με την κακή διατροφή και τον ανθυγιεινό τρόπο ζωής επιταχύνει τη βιολογική φθορά (Powell et al 1987, Bair at al 1995, Pedersen 2019).

Πλήθος επιδημιολογικών και πειραματικών ερευνών , όπως και ανακοινώσεις σε διεθνή επιστημονικά forum, έχουν δείξει την άρρηκτη σχέση ανάμεσα στη σωματική άσκηση, στην ευρωστία και στην υγεία του ανθρώπου (Morris 1998, Lee et al 2001, Erikssen 2001, Wilson et al 2019).

Άσκηση είναι οποιοδήποτε είδος μυϊκής προσπάθειας προσχεδιασμένης έντασης, διάρκειας και συχνότητας, που εντάσσεται σ’ ένα μακροπρόθεσμο πρόγραμμα με σκοπό τη βελτίωση ή τη διατήρηση της ευρωστίας, της υγείας ή/ και της σωματικής απόδοσης (Caspersen et al 1985, Garher et al 2011).

Η άσκηση διακρίνεται από τη φυσική δραστηριότητα, η οποία ορίζεται ως η οποιαδήποτε μορφή μυϊκής προσπάθειας που αυξάνει την ενεργειακή δαπάνη πάνω από το επίπεδο της σωματικής ηρεμίας. Ο κοινός παρονομαστής κατά τη μυϊκή προσπάθεια, τόσο με τη δομημένη μορφή της άσκησης, όσο και με την απροσχεδίαστη μορφή της φυσικής δραστηριότητας είναι η παραγωγή ενέργειας. Οι ασκησιογενείς επιδράσεις της άσκησης στην ευρωστία και στην υγεία του ανθρώπου εξαρτώνται κατά κύριο λόγο από την ένταση της άσκησης, δηλαδή από την ενεργειακή δαπάνη στη μονάδα του χρόνου(Garher et al 2011).

Ευρωστία (ευ+ρώννυμι) είναι η δυναμική κατάσταση του οργανισμού που χαρακτηρίζεται από την ικανότητα εκτέλεσης με ζωτικότητα καθημερινών δραστηριοτήτων, οι οποίες αποτρέπουν την πρώιμη ανάπτυξη υποκινητικών ασθενειών ή νοσηρών καταστάσεων.

« Η ικανότητα να εκτελεί κανείς καθημερινές εργασίες με ζωτικότητα, χωρίς αδικαιολόγητη κόπωση και με επαρκή ενέργεια να απολαμβάνει ψυχαγωγικές δραστηριότητες και να αντιμετωπίζει απρόβλεπτες έκτακτες καταστάσεις» ( U.S. Department of Health and Human Services 1996).

Ό όρος ευρωστία, που αντιστοιχεί στον αγγλικό όρο fitness, έχει μεγάλη εννοιολογική ευρύτητα, αλλά αποδίδει με σαφήνεια τη γενική οργανική κατάσταση που είναι από τη φύση της πολύπλοκη και πολυπαραγοντική. Οι παράγοντες που τη συνθέτουν είναι μορφολογικοί, νευρομυϊκοί, καρδιοαναπνευστικοί και μεταβολικοί και συνιστούν το βιολογικό δυναμικό του ανθρώπου (Bouchard et al 1994).

Υγεία είναι η οργανική, κοινωνική και ψυχολογική κατάσταση του ανθρώπου που κυμαίνεται μεταξύ ενός θετικού και ενός αρνητικού πόλου. Ο θετικός σχετίζεται με την ευεξία, ενώ  ο αρνητικός με τη νοσηρότητα.

Ωστόσο, ο ισχύων ορισμός της Υγείας που περιλαμβάνεται στον πρόλογο του καταστατικού του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (υιοθετήθηκε από τη Διεθνή Διάσκεψη για την Υγεία στη Νέα Υόρκη, 19-22 Ιουνίου 1946, τέθηκε σε ισχύ στις 7 Απριλίου 1948), αποτελεί περιγραφή της ευεξίας, δηλαδή μιας ιδανικής κατάστασης, αφού: «Υγεία είναι μια κατάσταση πλήρους σωματικής, νοητικής και κοινωνικής ευεξίας και όχι απλώς η απουσία νόσου ή αναπηρίας.» ("Health is a state of complete physical, mental and social well-being and not merely the absence of disease or infirmity.").

Αναμφίβολα, είναι σημαντική η κατανόηση της αλληλεπίδρασης, ως δυναμική ισορροπία, μεταξύ των βιολογικών παραγόντων, του φυσικού και κοινωνικού περιβάλλοντος, των υπηρεσιών υγείας και της ανθρώπινης συμπεριφοράς στην υγεία του ατόμου.