ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥ ΓΕΛ ΚΡΕΜΑΣΤΗΣ ΣΤΟΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟ ΑΚΤΩΝ 2021

Το ΓΕ.Λ. Κρεμαστής (http://lyk-kremast.dod.sch.gr) σε συνεργασία με το ΚΕΠΕΑ Πεταλούδων και τη HELMEPA (ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΘΑΛΑΣΣΙΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ) συμμετείχε στις 26 Οκτωβρίου 2021 στη Δράση με τίτλο: Παγκόσμιος Εθελοντικός Καθαρισμός Ακτών. 

Στόχοι:

• Συνειδητοποίηση της έκτασης του προβλήματος από κοντά
• Προστασία των θαλασσών μας από τα απορρίμματα
• Να γίνουμε μέρος μιας λύσης μιας παγκόσμιας πρόκλησης
• Να μοιραστούμε τη γνώση με φίλους, συμμαθητές, συναδέλφους, οικογένεια

Οργάνωση δράσης:

• Στο Δελτίο Καταγραφής Απορριμμάτων έγινε ορθή καταγραφή απορριμμάτων (ποσότητα, είδη, προέλευση), καθώς τα στοιχεία επεξεργάζονται από τη HELMEPA και αξιοποιούνται από αρμόδιους διεθνείς φορείς, συμβάλλοντας έτσι στην παγκόσμια επιστημονική μελέτη
• Επιπρόσθετα, είχαμε διαχωρισμό των απορριμμάτων σε κοινά και ανακυκλώσιμα
• Αναμνηστικές φωτογραφίες

Προσδοκώμενα αποτελέσματα:

• Οι ομιλίες, η συζήτηση και η επιτόπια έρευνα στο φυσικό τοπίο, κατέδειξε την ευαισθητοποίηση των μαθητών και μαθητριών του σχολείου μας αναφορικά με το πρόβλημα της θαλάσσιας ρύπανσης
• Συμβολή στη διαμόρφωση σκεπτόμενων πολιτών που παρατηρούν, δε μένουν αμέτοχοι σε ό,τι βλέπουν και αποκτούν θετική στάση ως προς την υιοθέτηση ενεργού κοινωνικής δράσης
• Προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης
• Στήριξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (SDGs) του ΟΗΕ

 Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος και πλανητική κρίση

Σχεδόν μισός αιώνας έχει περάσει από τότε που ανακηρύχτηκε η πέμπτη Ιουνίου ως Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος. Τα Ηνωμένα Έθνη το 1972 στη Διάσκεψη της Στογχόλμης αποφάσισαν πως στο περιβάλλον αξίζει μια ημέρα αφύπνισης. Αναμφίβολα, η ημέρα αυτή, μπορεί να αποτελέσει μια ευκαιρία ατομικού και συλλογικού κριτικού αναστοχασμού γι'αυτά που καταστρέφουμε, γι'αυτά που χάνουμε, αλλά, κυρίως, να δούμε με ποιον τρόπο η προστασία του περιβάλλοντος θα γίνει μέλημα ενεργούς συμμετοχής της πλειοψηφίας των πολιτών.

Οι επιστήμονες επισημαίνουν την κατάρρευση της βιοποικιλότητας. Σύμφωνα με την έκθεση του WWF '' Ζωντανός Πλανήτης, 2020 '' , οι πληθυσμοί θηλαστικών, ψαριών, πουλιών, ερπετών και αμφιβίων έχουν μειωθεί κατά μέσο όρο 68% από το 1970. Δυστυχώς, εξαφανίζουμε μόνοι μας τις πολύτιμες υπηρεσίες που μας προσφέρει η φύση και ουσιαστικά καταστρέφουμε το ίδιο μας το σπίτι.

Η κλιματική αλλαγή έχει πάρει πλέον τις διαστάσεις μιας πραγματικής κλιματικής κρίσης, με ορατά τα σημάδια της σε πολλά σημεία του πλανήτη. Τα αέρια του θερμοκηπίου έφτασαν σε επίπεδα ρεκόρ. Η σημερινή μέση θερμοκρασία του πλανήτη είναι κατά ένα βαθμό περίπου πιο υψηλή σε σχέση με την αρχή της βιομηχανικής επανάστασης. Ο σχετικός κατάλογος περιλαμβάνει μεταξύ άλλων, πλημμύρες, καύσωνες, τυφώνες, ανεξέλεγκτες δασικές πυρκαγιές, αλλά και καταστροφή γεωργικής καταστροφής.

Επιπρόσθετα, η πανδημία COVID-19 έφερε στο φως με τραγικό τρόπο τη σχέση μεταξύ πανδημιών και αλλαγών σε χρήσεις γης, εμπορίου άγριας ζωής και μη βιώσιμης κατανάλωσης. (Τεκμηρίωση από IPBES:Διακυβερνητική Πλατφόρμα Επιστήμης - Πολιτικής για τη βιοποικιλότητα και οικοσυστημικές υπηρεσίες).

Στις εξαιρετικά ανησυχητικές αυτές διαπιστώσεις, έρχεται να προστεθεί η δραματική αλλαγή κάτω από το νερό με ορατά τα σημάδια αυτής της εξέλιξης (δίνες πλαστικών, υπεραλιευμένοι ύφαλοι, απονεκρωμένα κοράλλια ή ψόφια θαλασσοπούλια). Ωστόσο, ο καθηγητής Βιολογικής Ωκεανογραφίας Ulf Riebesell θεωρεί πως ακόμα προλαβαίνουμε να σώσουμε τις θάλασσες, οι οποίες κρύβουν αρκετή δύναμη για να αναγεννηθούν. 

Το Ινστιτούτο Ωκεανολογίας GEOMAR του Κιέλου επισημαίνει πως, αν δεν προστατέψουμε τις θάλασσές μας, θα συνεχίσουν να χάνουν όλο και περισσότερο τις ευεργετικές τους λειτουργίες. Ο ωκεανός είναι σύμμαχός μας. Περιορίζει τη θέρμανση του πλανήτη, παρέχει στην ανθρωπότητα τροφή, ελέγχει το κλίμα μας. Όμως, τα σκουπίδια στους ωκεανούς είναι ένα μεγάλο πρόβλημα. Δυστυχώς, τα πλαστικά, είτε είναι μικροσκοπικά είτε πρόκειται για σακούλες και μπουκάλια, εξαπλώνονται σε κάθε γωνιά και δημιουργούν σοβαρές ζημιές. Για παράδειγμα, οι χελώνες καταπίνουν πλαστικές σακούλες επειδή νομίζουν ότι είναι μέδουσες. Φάλαινες και δελφίνια πεθαίνουν, επειδή στο στομάχι τους είναι γεμάτο με πλαστικά. Από την άλλη πλευρά, οι ερευνητές επισημαίνουν το γεγονός ότι για πολλούς ανθρώπους η ζωή κάτω από το νερό δεν είναι τόσο σημαντική, όσο είναι η ζωή στην ξηρά. Ο καθηγητής Ulf Riebesell θεωρεί ότι ως ανθρώπινο είδος ζούμε σε έναν δισδιάστατο κόσμο και δύσκολα καταλαβαίνουμε πώς λειτουργούν οι ωκεανοί ως οικοσύστημα. 

Αναμφίβολα, για την έγκαιρη και αποτελεσματική αντιμετώπιση της περιβαλλοντικής κρίσης, σημαντικό ρόλο έχει η συλλογική κινητοποίηση και η ανάδειξη του περιβάλλοντος σε ισχυρό κοινωνικό αίτημα. Αισιόδοξο μήνυμα αποτελεί το ενδιαφέρον και η ανησυχία των πολιτών για τη φύση, αλλά και οι αλλαγές σε καταναλωτικές συνήθειες και συμπεριφορές (πρόσφατη παγκόσμια έρευνα του Economist Intelligence Unit σε συνεργασία με το WWF).

                 Οδηγός επιτυχίας για τις Πανελλαδικές Εξετάσεις

• Διατήρηση καθημερινής ρουτίνας. Είναι σημαντικό να διατηρήσεις ένα ημερήσιο πρόγραμμα που θα οργανώσεις με βάση τις ανάγκες σου και θα αφορά όλες τις πτυχές της καθημερινότητας : τον ύπνο, τα γεύματα, τη μελέτη και τον χρόνο χαλάρωσης. 
• Η καθημερινή ρουτίνα είναι σημαντική και δημιουργεί ασφάλεια και μία κανονικότητα, ενώ καταπολεμά το άγχος και απομακρύνει τα δυσάρεστα συναισθήματα.
• Ύπνος- Διατροφή και Άσκηση. Προσπάθησε να κοιμάσαι αρκετά (~8 ώρες) και τις ώρες που ο ύπνος είναι πιο βαθύς και ανανεώνει τον οργανισμό (βραδυνές ώρες). Ο καλός ύπνος ξεκουράζει και βοηθά τη μνήμη, την αντίληψη και την κατανόηση, ενώ παράλληλα δημιουργεί καλή διάθεση και ευεξία. Ο ύπνος βοηθά ακόμη στη ρύθμιση της όρεξης και των γευμάτων, ώστε να μην γίνονται υπερβολές στη διατροφή. Διατήρησε τέσσερα περίπου γεύματα με όσο το δυνατόν υγιεινότερες επιλογές και λήψη υγρών για ενυδάτωση. Μπορείς ακόμη να κάνεις περιπάτους, τρέξιμο ή οποιαδήποτε ήπια σωματική άσκηση επιλέξεις για μισή ώρα  καθημερινά.
• Οργάνωσε όσο καλύτερα μπορείς την ημερήσια ύλη και χρησιμοποίησε χρωματιστούς μαρκαδόρους στα σημεία που σε δυσκολεύουν περισσότερο. Κατά τη διάρκεια της μελέτης άφησε το κινητό σου εκτός δωματίου, για να μην αποσυντονίζεσαι από μηνύματα που πιθανόν λαμβάνεις. Μην ξεχνάς πως έχεις διανύσει μεγάλο δρόμο για να φτάσεις ως εδώ και ήδη βρίσκεσαι λίγο πριν το τέρμα. Καλό θα ήταν να μην αφήνεις για αύριο ότι μπορείς να κάνεις σήμερα. 

• Χαλάρωσε με τον τρόπο σου. Η χαλάρωση σε βοηθά να ανασυντάσσεσαι και είναι απαραίτητη. Ο χρόνος και τρόπος χαλάρωσης εξαρτάται από εσένα. Μπορείς να μιλήσεις με τους φίλους σου, να ακούσεις μουσική, να κάνεις ασκήσεις χαλάρωσης, να βοηθήσεις στις δουλειές του σπιτιού ή οτιδήποτε άλλο σε ευχαριστεί.

• Διαχείριση άγχους. Η οργάνωση περιορίζει το άγχος. Μην αφήνεις όσα έχεις να κάνεις να συσσωρεύονται, αυτό σε πιέζει και σου δημιουργεί άγχος. Βάλε προτεραιότητες – ποιο είναι επείγον και πιο λιγότερο και ξεκίνα βάζοντας ένα καθημερινό πρόγραμμα προχωρώντας σταθερά. Μπορείς να κάνεις ασκήσεις χαλάρωσης που βοηθούν πολύ: σε ένα δωμάτιο με ησυχία, κάθισε σε οποιοδήποτε σημείο επιλέξεις στηρίζοντας την πλάτη σου και άρχισε να αναπνέεις αργά και βαθιά, από τη μύτη, χαλαρώνοντας όλο το σώμα. Σκέψου ένα ήρεμο και πολύ όμορφο μέρος, όπως μία ηλιόλουστη παραλία το καλοκαίρι. Σκέψου ευτυχισμένες στιγμές ή επιτυχίες στο παρελθόν που σου έδωσαν χαρά και διώξε κάθε αρνητικό συναίσθημα. Σκέψου επίσης ότι κάνεις το καλύτερο που μπορείς – μια ειλικρινή προσπάθεια προς το στόχο - και αυτό είναι αρκετό.

• Θετική σκέψη. Κάθε επιπλέον δυσκολία μπορεί αρχικά να σε «ξεβολέψει», ωστόσο αν χειριστείς την κατάσταση μπορεί να σου προσφέρει εμπειρία, δύναμη και ευκαιρίες για αλλαγές που τελικά θα σε βοηθήσουν να προσαρμόζεσαι πιο εύκολα. Οι δυσκολίες έχουν πάντα μια θετική πλευρά. Αναλαμβάνουμε δράση όταν έρθουμε αντιμέτωποι με ένα πρόβλημα (π.χ. COVID 19), και τη μεγαλύτερη πρόοδο την κάνουμε τότε. Έχε θετική σκέψη, διατήρησε το κέφι σου και μια όμορφη καθημερινή ρουτίνα. Το σίγουρο είναι ότι η κατάσταση αυτή θα ξεπεραστεί και μέσα από την εμπειρία αυτή μπορείς να σμιλέψεις τον χαρακτήρα σου και να αποκτήσεις ανθεκτικότητα.

• Έχε πάντα εναλλακτικές λύσεις. Αυτό που έχει αξία είναι να κάνεις το καλύτερο δυνατό, ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα. Έχε το στόχο και προσπάθησε με όλες τις δυνάμεις σου, ωστόσο εάν τα πράγματα δεν εξελιχθούν όπως τα έχεις σχεδιάσει έχε και ένα δεύτερο πλάνο στο μυαλό σου. Αυτό συμβαίνει συχνά στη ζωή και καλό είναι να είμαστε προετοιμασμένοι - να προσαρμοζόμαστε ανάλογα. Αρκετοί θεωρούν την αποτυχία ως καθυστερημένη επιτυχία.

• Κάνε όνειρα για το μέλλον. Κάνε νοερές σκέψεις και φαντάσου τον εαυτό σου τον επόμενο χρόνο. Πάλεψε για να γίνεις αυτή η εικόνα που θέλεις. Αυτό θα σου δώσει ώθηση, αφού θα λειτουργήσει ως κίνητρο για να προσπαθήσεις. Εκμεταλλεύσου θετικά όλες τις ευκαιρίες και προσπάθησε να αντιληφθείς ότι αυτό είναι ένα μικρό διάστημα προσπάθειας και όλη η ζωή βρίσκεται μπροστά σου - μπορείς να την ζήσεις υπέροχα!

• Μην ξεχνάς πως δεν είσαι μόνη/ος. Είναι σημαντικό να μοιράζεσαι τις σκέψεις και τους προβληματισμούς σου με ανθρώπους γύρω σου - γονείς, φίλους, καθηγητές. Μια δυσκολία που την μοιραζόμαστε είναι πάντα μια πιο “εύκολη” δυσκολία. Μπορείς επίσης να συμμετέχεις με πολλούς τρόπους στην πλατφόρμα we-knowhow.gr και να τηλεφωνήσεις στη Γραμμή ΜΕΥποστηρίζω 80011 80015 καθημερινά 9.00-15.00 χωρίς χρέωση.

Συμβουλές από την Μονάδα Εφηβικής Υγείας (Μ.Ε.Υ) της Β΄ Παιδιατρικής Κλινικής του Παν/μίου Αθηνών στο Νοσοκομείο Παίδων "Π & Α Κυριακού".

1. 

 

Η πανδημία COVID-19  ως μια ευκαιρία αναστοχασμού και πρόκλησης για το μέλλον

Η κατανόηση της αενάως μεταβαλλόμενης θέσης της ανθρωπότητας στην ισορροπία της φύσης, αποτελεί μέρος της αντίληψής μας για τη θέση του ανθρώπου στο οικοσύστημα.

Είναι γεγονός ότι τα λοιμώδη νοσήματα και οι επιδημίες είχαν καθοριστικό ρόλο στην ιστορία του ανθρώπου.  Χαρακτηριστικά δείγματα της δυναμικής μιας επιδημίας αποτελούν, για παράδειγμα, η επιδημία της πανώλης το 14^Ο αιώνα, η οποία είχε σκοτώσει το 1/3 του τότε ευρωπαϊκού πληθυσμού, όπως επίσης και η επιδημία της γρίπης το 1918 με υπολογιζόμενους άνω των 100 εκατομμυρίων θανάτους. Ακόμη, ο ιός HIV, το AIDS αποτελεί ένα δραματικό παράδειγμα, λαμβάνοντας ως δεδομένο πως από το 1981 μέχρι το 2018  έχει προκαλέσει 32 περίπου εκατομμύρια θανάτους (Κούβελας, Η., Ομότιμος Καθηγητής, Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Πατρών).

Ο ιός SARS-COV-2 που προκαλεί τη σημερινή νόσο COVID -19 εμφανίζει μεγάλη μεταδοτικότητα. Στα μέσα Ιανουαρίου είχαμε περίπου 100 εκατομμύρια περιστατικά Covid-19 παγκοσμίως και πάνω από 2 εκατομμύρια θανάτους. Επιδημιολογικές μελέτες αντισωμάτων στο SARS-COV-2 αποδεικνύουν ότι ο αριθμός μολυσμένων είναι πολύ πιο υψηλός από τις επίσημες εκτιμήσεις περιστατικών. Ακόμη και ο αριθμός των θανάτων που μπορεί να αποδοθούν στην πανδημία είναι υψηλότερος από αυτούς που έχουν καταγραφεί ως θάνατοι Covid-19 (Κογεβίνας, Μ., Επιδημιολόγος, Καθηγητής Barcelona Institute for Global Health).

Ωστόσο, δεν έχουν όλοι οι ασθενείς με covid-19 τον ίδιο κίνδυνο να εμφανίσουν τις σοβαρές επιπλοκές της νόσου, αλλά αρκετοί από τους παράγοντες που σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο σοβαρής νόσου είναι δυνατό να τροποποιηθούν και να μετριαστεί η αρνητική τους επίδραση (Δημόπουλος, Θ. Καθηγητής Ιατρικής Σχολής Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, πρύτανης ΕΚΠΑ).

Παράγοντες που έχουν συσχετιστεί με μεγαλύτερη πιθανότητα σοβαρής νόσου είναι η μεγαλύτερη ηλικία, η παχυσαρκία, η κακή φυσική κατάσταση, ο σακχαρώδης διαβήτης, η υπέρταση, η χρόνια νεφρική νόσος, η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια και ιστορικό καρδιακής νόσου και καρδιακής ανεπάρκειας. Άρα, η σωστή διατροφή και η άσκηση, η αποφυγή του καπνίσματος, η ρύθμιση του σακχάρου με τη σωστή δίαιτα και την κατάλληλη θεραπευτική αγωγή, η πιστή εφαρμογή των θεραπειών για τη χρόνια αποφρακτική ανεπάρκεια, η θεραπευτική αντιμετώπιση της αρτηριακής υπέρτασης και της καρδιακής ανεπάρκειας, όπως επίσης και ο καλός ύπνος αποτελούν σημαντικά μέτρα για την πρόληψη των πιο σοβαρών επιπλοκών σε περίπτωση λοίμωξης. ( Καστρίτης, Ε., Καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ και Δημόπουλος, Θ., Μάρτιος,2021). 

Αναμφίβολα, έχουμε απέναντί μας έναν μικροσκοπικό ιό που έχει επιφέρει αλλαγές μεγατόνων σε ό,τι γνωρίζαμε ως κανονική ζωή, τον οποίο η επιστημονική κοινότητα κυνηγάει για να εξοντώσει και εκείνος βρίσκει τρόπους να μας ξεφεύγει. Ωστόσο, η ανάπτυξη εμβολίων ενάντια στον SARS-COV-2 μέσα σε λιγότερο από ένα χρόνο αποτελεί παγκόσμιο ρεκόρ, έχοντας ως επιστημονικό δεδομένο ότι το προηγούμενο ρεκόρ κατείχε το εμβόλιο της παρωτίτιδας, για τη δημιουργία του οποίου χρειάστηκαν τέσσερα χρόνια. Αυτή η επιτυχία εισήγαγε στην κλινική πρακτική, καινούρια γενετικά εμβόλια νουκλεϊνικών οξέων, που αλλάζουν την τεχνολογία παρασκευής εμβολίων και συμβάλουν στη διατήρηση της ανοιχτής παγκόσμιας κοινωνίας και του επιπέδου διαβίωσης (Παυλάκης Γ., Ph.D. Chief, Human Retrovirus Section, Vaccine Branch Center for Cancer Research National Cancer Institute).

Ωστόσο, παρά το σωτήριο για την ανθρωπότητα επίτευγμα της θεμελιώδους επιστημονικής έρευνας και της ανάπτυξης νέων τεχνολογιών γενετικών εμβολίων, οι μεταφυσικές, ψευδοεπιστημονικές, συνωμοσιολογικές φωνές που αντιτίθενται στον ορθό λόγο, συνεχίζουν να παίζουν τον εξαιρετικά επικίνδυνο ρόλο τους. Οι θεωρίες συνωμοσίας διαθέτουν συναρπαστικές αφηγήσεις από τους συμμετέχοντες, οι οποίοι αισθάνονται κάτοχοι μιας αλήθειας κρυμμένης για τους άλλους, που αποκαλούν πιόνια της παγκοσμιοποίησης, ενώ ταυτόχρονα γνωρίζουν όλες τις απαντήσεις. ( Πουλάκου- Ρεμπελάκου Έ., Αναπληρώτρια καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ).

Σήμερα, το ψευδές αίσθημα ασφάλειας απέναντι στις επιδημίες, που προηγήθηκε της εμφάνισης του AIDS, έχει πλέον αντικατασταθεί από ανασφάλεια για τη θέση της ανθρωπότητας στην εξέλιξη της ζωής, πάνω σε έναν θερμαινόμενο πλανήτη. Η πρόσφατη ιστορία μας με τους κορωνοϊούς μας δείχνει ότι η ολέθρια σχέση μας μαζί τους δεν θα τελειώσει τόσο εύκολα. Όπως προηγούμενοι κορωνοϊοί (SARS-CoV, MERS-CoV) και βεβαίως ο SARS-CoV-2 πέρασαν το φράγμα των ειδών και έφτασαν στον άνθρωπο, πιθανότατα άλλοι ετοιμάζονται αυτή τη στιγμή για τη δική τους ‘’διεθνή καριέρα’’, που απειλεί να μεταφραστεί σε μια καινούρια παγκόσμια κρίση δημόσιας υγείας. Ενάντια σε αυτό ακριβώς το σενάριο προσπαθούν να δράσουν προληπτικά επιστήμονες ανά τον κόσμο, με κύριο στόχο τους την αναζήτηση ενός εμβολίου που θα προστατεύει από πολλούς κορωνοϊούς και από επικίνδυνες παραλλαγές τους που δεν έχουν εμφανιστεί ακόμη (Ted Ross, Center of Vaccines and Immunology Department of Infections Diseases), καθηγητής Μεταδιδόμενων Νοσημάτων και διευθυντής του Κέντρου για τα Εμβόλια και την Ανοσολογία (University of Georgia).

Την ανάγκη για ένα καθολικό εμβόλιο ενάντια στους κορωνοϊούς, θεωρεί απαραίτητο να αναπτυχθεί, ο Wayne Koff, διευθύνων σύμβουλος του Human vaccines Project (μη κερδοσκοπικός οργανισμός με στόχο την αποκωδικοποίηση του ανθρώπινου ανοσοποιητικού συστήματος) και επισκέπτης καθηγητής Επιδημιολογίας στη Σχολή Δημόσιας Υγείας T.H. Chan στο Harvard και ο οποίος θεωρείται από τους πλέον ειδικούς παγκοσμίως στη διαδικασία ανάπτυξης εμβολίων. 

Αναφορικά με τις αιτίες αύξησης των  πιθανοτήτων άλλοι κορωνοϊοί να περάσουν το φράγμα των ειδών και να προκαλέσουν νέες πανδημίες, ο Wayne Koff επισημαίνει ότι αυτές είναι πολλές: τα ζώα που μολύνονται με αυτούς τους ιούς σε πολλές περιπτώσεις έρχονται τακτικά σε επαφή με τον άνθρωπο. Ακόμη, οι σύγχρονες αγροτικές πρακτικές, η εξέλιξη των ιών, η καταπάτηση του φυσικού περιβάλλοντος, η αύξηση του πληθυσμού, η αστικοποίηση, τα παγκόσμια ταξίδια και η κλιματική αλλαγή επισπεύδουν την επαφή με νέα στελέχη ιών που έχουν πανδημική δυναμική, καθώς και την εξάπλωσή τους. Συνεπώς, είναι εύκολο οι επιδημίες να μετατραπούν σε πανδημίες. Ωστόσο, ο Wayne Koff θεωρεί πως η επιστημονική και τεχνολογική πρόοδος προσφέρουν τα ''εργαλεία'' να αναπτυχθούν καθολικά εμβόλια, ακόμη και σε χρόνους ρεκόρ. Όμως, απαιτείται μια διεθνής προσπάθεια και σχέδιο δράσης, μέσα σε ένα πλαίσιο χρηματοδότησης και ανταλλαγής πληροφοριών και δεδομένων.  

Επιπρόσθετα, σε μια σειρά μελετών που έχουν πραγματοποιήσει ο καθηγητής τοξικολογίας Τσατσάκης Αριστείδης και οι συνεργάτες του στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, αλλά και σε ξένα πανεπιστήμια, καταδεικνύεται μια σημαντική συσχέτιση μεταξύ του σύγχρονου τρόπου ζωής και του αυξανόμενου ρυθμού εμφάνισης χρόνιων νόσων και της ολοένα και πιο εντατικής ανάπτυξης μολυσματικών δραστηριοτήτων του ανθρώπου. Για παράδειγμα, τέτοιες δραστηριότητες είναι η εντατική χρήση φυτοφαρμάκων και βιοκτόνων στη γεωργία, η αυξανόμενη χρήση αντιβιοτικών και γενετικώς τροποποιημένων τροφών στην κτηνοτροφία, η εισαγωγή ενός τεράστιου αριθμού χημικών ουσιών στη βιομηχανία, οι πλαστικοποιητές και τα διάφορα συντηρητικά στον τομέα των τροφίμων και ένδυσης και οι πολλαπλές χημικές ουσίες, όπως τα parabens στα προϊόντα κοσμετολογίας και ατομικής περιποίησης. Ακόμα, η εντατική χρήση κινητήρων εσωτερικής καύσης στις μετακινήσεις, αλλά και η έκθεση σε μικροσωματίδια-νανοσωματίδια και οι διάφορες ακτινοβολίες και ηλεκτρομαγνητικά πεδία των τηλεπικοινωνιών, αποτελούν σημαντικούς παράγοντες που εξασθενούν το αμυντικό σύστημα του ανθρώπινου οργανισμού. (Τσατσάκης, Α., Πετράκης, Δ., Νικολουζάκης, Τ., Καρζή, Β., 21/3/21, ''Κ'').    

Τα παγκόσμια προβλήματα απαιτούν παγκόσμιες λύσεις. Εκτιμάται ότι η τρέχουσα πανδημία θα κοστίσει περί τα 8 ως 16 τρισεκατομμύρια δολάρια παγκοσμίως, δηλαδή περί τις 500 φορές περισσότερα χρήματα από αυτά που θα απαιτούνταν για να προληφθεί η επόμενη πανδημία. Το δικαιολογημένο σοκ που έχει προκαλέσει η πανδημία του κωρονοϊού μπορεί να συμβάλει στο να πάρουμε αποφάσεις ''εξω από το κουτί '', πέρα από στερεότυπα. Επιστήμονες και ερευνητές θέτουν την ανάγκη να επανεξαστούν το συνολικό μοντέλο ανάπτυξης και οι τρόποι που υποσκάπτουμε την υγεία της ανθρωπότητας και του πλανήτη, δύο στοιχεία που μόνο ενιαία μπορούμε να αντιμετωπίσουμε.